Mayıs 2014 de Hessen Eyaletinde NSU-Cinayetlerini, özellikle Kassel de öldürülen Halit Yozgatın cinayetini aydınlatmak için bir Aydınlatma Komisyonu kuruldu.
Hessen Eyalet Meclisinde bu yönde bir Araştırma Komisyonuna ihtiyaç duyuluyor mu diye, bir çok tartışma yapıldı.
CDU ve Yeşiller bu konuda, Hessen güvenlik dairesinin reformları için yapılan önerileri uzman bir komisyonun yönlendirmesini istediğini bildirdi.
Böyle bir durumda Kassel deki cinayetle ilgili gerçekçi bir araştırma çalışması ve Anayasayı koruma dairesinin bu olaylardaki konumu dikkat dışı kalacaktı.
Araştırma komisyonun yetkisi parlamentonun denetim çalışmalarının geniş kapsamlı ve önemli bir parçasıdır.
Bu komisyonun görevi genel toplumun ilgisini çeken politik tutumları aydınlatmak.
Genelde odak noktaları devletin anayasal hataları, mesela makamlar, devlet daireleri yada özel çalışanları ilgilendiren.
Hessen eyalet meclisi şu an iki araştırma heyeti görevlendirdi:
biri: NSU cinayetleri için, biride Biblis nükleer santralı kapatmak için.
1. Yasal dayanak ve devreye konulması
Araştırma komisyonları bütün alman eyalet parlamentolarında ve federal Almanya parlamentosunda kurulabilir. Bir araştırma komisyonunu kurmak madde 44 I anayasada bulunan bir yasal temeldir. Ayrıca 2011’den beri ‘’Federal Almanya parlamentosu Araştırma komisyon haklarını düzenlemek için bir yasa devreye konulmuştur. Bu yasada belirli kullanım şekiller ve işlem mevzuatlar bulunur.
Hessen’de bu yasal dayanaklar ‘’Madde 92 I Hessen Anayasası’’ ve ‘’§ 54 Hessen eyalet meclisi iş gündemi“. Bu temelde 22.05.2014’de SPD’nin baş vurusu üzerine NSU-Araştırma komisyonu devreye girmiştir.
Araştırma komisyonlarını devreye koymak politik azınlıkların, yani muhalefetlerin temel hakkıdır.
Çoğu zaman bu araştırma komisyonları o dönemdeki hükümet koalisyonlarının dava tutumlarını aydınlatmak için yapılır. Onun için bu araştırma komisyonlarının devreye girmesi için parlamentonun çoğunluğa ihtiyaç duyulmaz.
Federal Almanya parlamentosunda bir heyeti devreye sokmak için, sadece vekillerin % 25’ine ihtiyaç duyulur. Hessen’de sadece beşte birine ihtiyaç vardır.
Parlamentonun çoğunluğu araştırma komisyonunların araştırmalarını değiştiremezler.
Araştırma konusu belli olmalı. Parlamento azınlığı her konuyu bir komisyon kurarak çözemez.
Mesela, ‘’yürütme gücünün esas alanındaki şahsi sorumluluk’’ yani hükümetin iç istek oluşumu kontrol edilemez. Madde 2 I bağlı olan Madde 1 I Anayasada bulunan genel kişilik hakkına da karşılık gösteriyor, yani bir bireyin özel alanı parlamentonun herhangi bir açıklama konusu olamaz.
Yani araştırma komisyonu sadece parlamentonun ilgili olduğu konularla ilgilene bilir. Federal Almanya Parlamentosu sadece Eyaletlerin sorumluluğu üzerinde soruşturma aça bilir, Hessen eyaleti sadece Hessen bölgesi için soruşturma aça bilir. NSU-Komisyonun araştırma soruları SPD’nin atama önerilerinde bulunur.
2.Araştırma komisyon hakları
Araştırma komisyonu her gün bir araya geliyor. Bu yüzden politik konuları uzun süreli zamanlarda açık bir şekilde tartışması uygun görülüyor. Ayrıca araştırma komisyonları başka devlet dairelerinden delil tasarıları, mesela evrak isteye bilirler.
NSUyla bağlı bir kaç anayasayı koruma daireleri bu bağlantıda StPO nun 96 maddesine dayanarak önemli evrakların vermesini engelledi.
Madde 96ya göre, eğer devlete veya hükümete zarar getirecek çalışmalar yürütülecekse, daireler evrak vermeyi reddedebilir. Ama: devlet huzurunun anlayış kavramı kısıtlı.
Araştırma komisyonları belirli belgeleri araştırmak için kendi çevrelerinde çalışma yürüte bilirler ve tanıkları gizli dinleye bilirler.
Geçmiş zamanda araştırma komisyonların toplum içerisindeki çalışmalarını devlet huzurunu bozma gerekçesiyle çoğu defa engellemeye çalışıldı.
Araştırma komisyonların diğer önemli bir fonksiyonu ise tanıkları soruşturmaya bilmeleri. Burada, Halil Yozgatın öldürüldüğü yerde bulunan MIT çalışanı Andreas Temmenin büyük önem taşıyan ifadesi var. Temme bugüne kadar Federal Almanya parlamento araştırma komisyonu ve NSU davalarında ısrarlı bir şekilde susmayı tercih etti.
Bu yüzden eyalet dairesinin diğer çalışanları da odak noktası haline geleceklerdir, örneğin: CDU’nun şu anki başbakanı Volker Bouffier.
Hessen anayasası, Madde 92
- Eyalet Meclisi isterse (hak olarak) ve eğer yasal üyelerin 5de1nin dilekçesi olursa görev olarak araştırma komisyonunu devreye soka bilir.Bu heyet, açık bir duruşmada kendi buldukları, yada baş vuruyu yapan kişilerin bulduğu ve önemli olduğunu düşündükleri kanıtları tartışa bilirler.Üçte iki çoğunluğu ile halkı dışlaya bilirler. İş gündemi işlemleri düzenler ve üye sayısını belirler.
- Mahkemeler ve idari makamlar heyetlere bilgi ve kanıt aramada yardımcı olmaları gerekiyor: istedikleri taktirde makamlar ve açık kurumlar ellerindeki belgeleri onlara sunmalılardır.
- Heyetlerin delil soruşturmalarında ve gidilen makamlarda ceza muhakemeleri usulü mevzuatlar geçerlidir, ancak posta sırrı geçerlidir.